Μια γιορτή μόνο για γυναίκες και… γεννητικά όργανα!
Στην ελληνική αρχαιότητα, η ζωή ήταν σίγουρα πιο δύσκολη από την σημερινή. Η καθημερινότητα θα έπρεπε να μοιράζεται ανάμεσα σε αρκετά επίμοχθες εργασίες, ενώ φυσικά δεν υπήρχε θεσπισμένη η πενθήμερη εργασία ή το οχτάωρο. Στην κλασική εποχή της Ελλάδας, κάθε πόλη-κράτος τηρούσε το δικό της ημερολόγιο και συνήθως αυτό ήταν παραπάνω από ένα ανάλογα με τις ανάγκες της πόλης (πολιτικό-θρησκευτικό-εποχικό).
Στην Αττική, για την οποία γνωρίζουμε τις περισσότερες πληροφορίες, ξέρουμε ότι ο κάθε μήνας ήταν χωρισμένος σε τρία περίπου δεκαήμερα και φυσικά δεν υπήρχε το Σαββατοκύριακο, η απαραίτητη σήμερα ανάπαυλα από την απαιτητική καθημερινότητα.
Έτσι, υπήρχαν αρκετές γιορτές κατά τη διάρκεια κάθε μήνα, ώστε ο κόσμος να διασκεδάζει και να χαλαρώνει. Οι περισσότερες φυσικά αφορούσαν τους άντρες, ενώ σε κάποιες μπορούσαν να συμμετάσχουν τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες. Ωστόσο, μια από αυτές ξεχωρίζει καθώς ήταν αποκλειστικά για γυναίκες και ήταν τόσο… πρόστυχη που σήμερα θα προκαλούσε αντιδράσεις.
Μονο για...κορίτσια
Τα Αλώα ήταν μια γιορτή που αφορούσε μόνο τις γυναίκες και ήταν αφιερωμένη σε τρεις θεούς , γι’ αυτό θεωρούνταν τρισυπόστατη γιορτή.
Ήταν μια αγροτική γιορτή (εορταζόταν στους αγρούς) και κατά κύριο λόγο ήταν αφιερωμένη στην Θεά Δήμητρα, η οποία ήταν γνωστή ως «Αλωαίης» (θεά των καρπών της γης).
Παράλληλα, ήταν αφιερωμένη στον Διόνυσο, τον θεό του αμπελιού, του οίνου και της διασκέδασης αλλά και στον Ποσειδώνα, ο οποίος ως θεός «Φυτάλμιος» προστάτευε την παράλια βλάστηση. Έχει αναφερθεί επίσης, ότι εορτάζονταν και προς τιμή της Περσεφόνης, κόρης της Δήμητρας.
Υπάρχουν δύο εκδοχές για την περίοδο τέλεσης της γιορτής. Ορισμένοι μελετητές υποστηρίζουν ότι τα Αλώα τελούνταν τον μήνα Ιούνιο (Εκατομβαιώνα), ώστε να συμπίπτει με τη συγκομιδή των σπαρτών.
Ωστόσο, η επικρατέστερη εκδοχή είναι ότι γιορτάζονταν περίπου τον μήνα Δεκέμβριο (Ποσειδεώνα), όταν και ανοίγονταν τα νέα κρασιά της χρονιάς. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι μήνες στο αττικό ημερολόγιο ήταν σεληνιακοί (ξεκινούσαν με την ανατολή της νέας σελήνης) και γι’ αυτό το λόγο δεν ήταν σταθερή ούτε η διάρκειά τους ούτε το πότε ξεκινούσαν και τελείωναν.
Έτσι, ο Ποσειδεών ξεκινούσε συνήθως στα μέσα Δεκεμβρίου και ολοκληρωνόταν περίπου στα μέσα Ιανουαρίου, αν και φυσικά κάθε χρόνο η ακριβής ημέρα άλλαζε.
Οι μελετητές δεν είναι σίγουροι πώς απέκτησε η γιορτή αυτό το περίεργο όνομά της και υπάρχουν δύο εκδοχές.
Η πρώτη αναφέρει ότι τα Αλώα σημαίνουν το αλώνι- κατά τον Φιλόχορο- και η δεύτερη- σύμφωνα με τον σχολιαστή του Λουκιανού- ότι αλωαί σημαίνουν φυτείες αμπελιών.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι γι’ αυτό το λόγο η γιορτή συνδέεται με το αλώνισμα – τον διαχωρισμό του καρπού των δημητριακών, όπως το στάρι, από τα άχυρα- μια εργασία που συμβόλιζε παράλληλα και την γονιμότητα. Ωστόσο, η εκδοχή αυτή δεν μοιάζει τόσο αληθοφανής καθώς αν θεωρήσουμε δεδομένο ότι η γιορτή γινόταν τον Δεκέμβριο, η εποχή αυτή δεν έχει καμία σχέση με τη συγκομιδή των καρπών και την εργασία αυτή. Από την άλλη, υπάρχει η εκδοχή ότι η γιορτή ονομάστηκε έτσι επειδή διεξαγόταν στο αλώνι, στο χωράφι όπου συνήθως γίνονταν τέτοιες εργασίες και εκείνη την εποχή του χρόνου δεν χρησιμοποιούνταν.
Στην πραγματικότητα τα όσα ξέρουμε για την γιορτή είναι περιορισμένα. Αυτό σίγουρα σχετίζεται με το γεγονός ότι στα Αλώα συμμετείχαν αποκλειστικά γυναίκες, οι οποίες στην αρχαία Αθήνα δεν είχαν σχεδόν καμία γνώση γραφής και ανάγνωσης οπότε δεν θα μπορούσαν να καταγράψουν οι ίδιες «εκ των έσω» τα όσα συνέβαιναν σε αυτή. Την ίδια στιγμή, οι άντρες συγγραφείς πολύ λίγο θα ενδιαφέρονταν να καταγράψουν τα όσα συνέβαιναν σε μια γυναικεία γιορτή ακόμα και αν τα μάθαιναν εμμέσως από τις γυναίκες που συμμετείχαν σε αυτήν.
Η γιορτή φαίνεται πως κρατούσε μέρες και άρχιζε από την Αθήνα, ενώ κατέληγε στην Ελευσίνα. Φυσικά, μπορούσε να εορταστεί και κατά τόπους. Ακολουθούσε η Ποσειδώνια Πομπή και τελικά η μύηση στα μυστήρια της Δήμητρας και της Περσεφόνης.
Δεδομένου ότι οι άντρες αποκλείονταν από την γιορτή δεν υπήρχε ιεροφάντης, ο – άντρας- ανώτατος θρησκευτικός άρχοντας των γιορτών. Έτσι, το γενικό «πρόσταγμα» το είχε η πρώτη ιέρεια (πρωθιέρεια), η οποία είχε το προνόμιο να παρουσιάζει τα δώρα (τάματα) και να μυεί όσες νέες γυναίκες δεν ήταν ακόμα μυημένες.
Η πρόστυχη γιορτή
Από τα όσα μας σώζονται, είναι φανερό ότι η γιορτή θα μπορούσε να θεωρηθεί «πρόστυχη», πάντα με τη σημερινή λογική.
Πιθανότατα διεξαγόταν βραδινές ώρες και όπως οι περισσότερες γιορτές συνδεόταν με συμπόσιο, δηλαδή την κατανάλωση φαγητού και ποτού, ενώ ως αγροτική γιορτή θα παρείχε πολλές διασκεδάσεις.
Το δείπνο το προετοίμαζαν οι άρχοντες της Ελευσίνας (οι άντρες ιερείς των Ελευσινίων Μυστηρίων), οι οποίοι όταν ολοκλήρωναν την προετοιμασία έφευγαν.
Τα φαγητά του συμποσίου αποτελούνταν από αγροτικά προϊόντα και θαλασσινά, από τα οποία τα περισσότερα ήταν διαμορφωμένα σε σχήματα γεννητικών οργάνων. Ωστόσο υπήρχαν ορισμένα προϊόντα τα οποία για κάποιο λόγο που δεν γνωρίζουμε απαγορευόταν να υπάρχουν στο δείπνο όπως αυγά, ρόδια, μήλα, πτηνά και ορισμένα είδη ψαριών. Τα φαγητά αυτά απαγορεύονταν και στα Ελευσίνια Μυστήρια.
Επίσης, απαγορεύονταν οι θυσίες ζώων καθώς η θεά Δήμητρα δεχόταν ως θυσίες μόνο φρέσκα φρούτα.
Οι γυναίκες που συμμετείχαν σε αυτή τη γιορτή, έπρεπε να προσέρχονται με ομοιώματα σε σχήμα γενετικών οργάνων – γυναικείων και αντρικών- ενώ ακόμα και τα φαγητά του συμποσίου είχαν σχήματα φαλλών και αιδοίων. Στη φώτο αριστερά, σε αγγείο του 480πΧ, βλέπουμε γυναίκες – πιθανότατα εταίρες- να χορεύουν γύρω από έναν γιγάντιο φαλλό. Αυτό αποτελεί απόδειξη και των...οργίων που ελάμβαναν χώρα κατά τη γιορτή των Αλώων!
Ήταν σχεδόν απαραίτητο οι γυναίκες να μιλούν ελεύθερα και με αισχρολογίες μεταξύ τους, ενώ οι ιέρειες φαίνεται ότι τριγυρνούσαν μεταξύ των γυναικών προτρέποντας τις παντρεμένες να απιστήσουν και να βρουν εραστές.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της γιορτής, οι γυναίκες έτρωγαν, έπιναν πολύ κρασί και χόρευαν οργιαστικούς χορούς , όπως άλλωστε επέβαλε κάθε γιορτή που ήταν αφιερωμένη στον Διόνυσο.
Σύμφωνα με τις πηγές, από τον 4ο π.Χ. αιώνα στα Αλώα συμμετείχαν εταίρες και οι γυναίκες ξεχύνονταν στους δρόμους χορεύοντας προκλητικά τραγούδια.
Όταν ολοκληρώνονταν το συμπόσιο, οι γυναίκες έθαβαν τα ομοιώματα των γεννητικών οργάνων στη γη, διότι πίστευαν ότι με αυτό τον τρόπο ενισχύονταν η βλάστηση και η γονιμότητα.
Πάντως, οι άντρες φαίνεται ότι δεν ήταν τελείως αμέτοχοι. Σύμφωνα με κάποιες πηγές, όταν οι Άρχοντες ιερείς της Ελευσίνας έφευγαν αφήνοντας μόνες τους τις γυναίκες, πήγαιναν έξω από την Ελευσίνα, όπου τους περίμεναν άντρες και εκεί μιλούσαν για την ιστορία της Ελευσίνας και πώς οι Ελευσίνιοι με την βοήθεια της Δήμητρας ανακάλυψαν τις καλλιέργειες.
Είναι πιθανό στη συνέχεια άντρες και γυναίκες να συναντιούνταν.
Οι εορτές αυτές τερματίζονταν με αγώνες που ονομάζονταν «πάτριοι αγώνες» στους οποίους λάμβαναν μέρος μόνο όσοι είχαν δικαίωμα συμμετοχής και στα Ελευσίνια Μυστήρια και όχι όλοι οι Αθηναίοι, όπως συνηθιζόταν στις άλλες γιορτές.
Μπορεί η γιορτή να χαρακτηρίζεται «πρόστυχη» με τη σημερινή λογική, ωστόσο η χρήση ομοιωμάτων γεννητικών οργάνων και αισχρολογιών στην αρχαία Ελλάδα δεν ήταν τόσο θέμα ταμπού.
Οι φαλλοί και τα αιδοία ήταν άμεσα συνδεδεμένα με την γονιμότητα και τον θεό Διόνυσο, ενώ συνδέονταν και με τον εορτασμό της Δημήτρας, η οποία ως θεά της γεωργίας συμβόλιζε επίσης την γονιμότητα.
Δεν θα πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε ότι η γονιμότητα ήταν τόσο σημαντική για τους αρχαίους Έλληνες που αποτέλεσε μια από τις πρώτες θεές ήδη από την εποχή του μινωικού πολιτισμού καθώς εξασφάλιζε τόσο την ανθοφορία της φύσης και την αναπαραγωγή των ζώων όσο και την διαιώνιση του ανθρώπινου είδους.
Commentaires