Η επίσκεψη Ερντογάν σε Τίρανα και Βελιγράδι είχε περιορισμένη απήχηση στην ελληνική ειδησεογραφία αλλά, γενικώς, τόσο η πολιτική ηγεσία όσο και η κοινή γνώμη δείχνουν μικρό ενδιαφέρον για τις εξελίξεις στον άμεσο περίγυρο της χώρας. Και οι εξελίξεις είναι και σημαντικές, και δυναμικές και μπορούν να καταστούν επικίνδυνες.
Γράφει ο Παντελής Σαββίδης
Πριν από μερικές εβδομάδες τα Τίρανα επισκέφθηκε, εν μέσω πολέμου στη χώρα του, και ο ισραηλινός πρόεδρος Ισαάκ Χέρτσογκ ενώ λίγο αργότερα ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμαέκανε τη γνωστή δήλωση περί κράτους των Μπεκτασήδων.
Ο Ερντογάν στα Τίρανα έκανε το σήμα των Μουσουλμάνων Αδελφών, μιας οργάνωσης οι ρίζες της οποίας ανάγονται στο 1928 και βασική της ιδεολογία είναι ο πανισλαμισμός. Οι Μουσουλμάνοι Αδελφοί θα λέγαμε αποκρυστάλλωσαν τον πανισλαμισμό που σε πρακτικό επίπεδο άρχισε να εφαρμόζεται από τον Αμπντούλ Χαμίτ Β’.
Αυτή είναι η ιδεολογία που πρεσβεύει και ο Ερντογάν. Τον εξυπηρετεί στο δικό του όραμα.
Το πρόθεμα νέο- στον οθωμανισμό του Ερντογάν δεν έχει να κάνει με το καινούριο, με τον οθωμανισμό στις μέρες μας.
Οι Νέοι Οθωμανοί ήταν ένα ιδεολογικό ρεύμα στα τέλη του 19ου αιώνα το οποίο εμφανίσθηκε ως αντίδραση στην εκσυγχρονιστική, τότε, οθωμανική τάση η οποία ήθελε να καταργήσει τους θρησκευτικούς διαχωρισμούς και να καθιερώσει την έννοια του Οθωμανού πολίτη ανεξαρτήτως θρησκείας. Ήθελε, δηλαδή, η τάση αυτή να ομογενοποιήσει την Αυτοκρατορία ώστε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τους κινδύνους.
Απέναντι σε αυτό το ρεύμα εμφανίσθηκαν οι Νέοι Οθωμανοί και ο Πανισλαμισμός ήταν η κατάληξη της δικής τους παρέμβασης. Οι Οθωμανοί πίεσαν για να καθιερωθεί η συνταγματική μοναρχία, αντί της απολυταρχίας του σουλτάνου. Σ’ αυτήν την προσπάθεια καθιέρωσης συντάγματος οι Νέοι Οθωμανοί πίεσαν ώστε να εισαχθεί η αρχή ότι το Ισλάμ αποτελεί τον πυρήνα του Οθωμανικού πολιτισμού. Και θεώρησαν ως διέξοδο την Ισλαμική Ένωση.
Οι Νέοι Οθωμανοί υπογραμμίζουν την έννοια της μουσουλμανικής ταυτότητας των Οθωμανών η οποία αποτελεί ουσιαστικώς το υπόβαθρο της ιδεολογίας του Ισλάμ.
Αυτά εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά επί Αβδούλ Χαμίντ Β’, αποκρυσταλλώθηκαν, όπως αναφέραμε, με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, προτάθηκαν και ως ένα βαθμό εφαρμόστηκαν από τον Αλία Ιζετμέκοβιτς στη Βοσνία κατά την έναρξη των Γιουγκοσλαβικών πολέμων (οι Μουσουλμάνοι με κεφαλαίο, στη Βοσνία αποτελούν εθνότητα, όχι μουσουλμανική κοινότητα) και υιοθετήθηκαν στις ημέρες μας από τον Ερντογάν, διότι εξυπηρετούν την πολιτική του.
Για να αντιμετωπίσει τις εθνογενέσεις και τις τάσεις απόσχισης των Αράβων από την αυτοκρατορία ο σουλτάνος αξιοποίησε την πανισλαμιστική ιδεολογία, όλοι οι μουσουλμάνοι όπου ζουν (ακόμη και σε χριστιανικές χώρες) αποτελούν μια αλληλοϋποστηριζόμενη Ισλαμική Ένωση.
Το Ισλάμ ήταν ενοποιητικός παράγων για την επιβίωση της Αυτοκρατορίας και την επιρροή της εκτός των δικών της εδαφών.
Αυτό αξιοποιεί και σήμερα ο Ερντογάν.
Ο Τούρκος πρόεδρος αναπτύσσει μια προσπάθεια ελέγχου και επιρροής των μουσουλμάνων στη Μέση Ανατολή εξού και οι σχέσεις που ανέπτυξε με την Μουσουλμανική Αδελφότητα, δεν έχει την πολιτική προσωπικότητα που θα την αναπτύξει και θα προσεταιρισθεί τους μουσουλμάνους των μεσανατολικών κρατών.
Ο Ερντογάν, με τη βοήθεια και του Κατάρ (οικονομικά, κυρίως,) προσπαθεί να αναλάβει, άτυπα, αλλά ουσιαστικά την ηγεσία.
Στους Αδελφούς Μουσουλμάνους ανήκει και η Χαμάς, σουνιτική οργάνωση Παλαιστινίων με την οποία συνεργάζεται η Χεζμπολάχ, σιιτική οργάνωση του Λιβάνου. Έχει υπερβεί ο πανισλαμισμός τον βασικό διαχωρισμό του Ισλάμ σε σιίτες και σουνίτες;
Επιχειρεί να κάνει αυτήν την υπέρβαση ο Ερντογάν για να ικανοποιήσει το πανισλαμικό-νεοοθωμανικό του όραμα υπέρ της χώρας του; Θα τα καταφέρει;
Αλλά δεν αρκείται ο Ερντογάν στη Μέση Ανατολή. Θέλει να επεκτείνει την επιρροή του Πανισλαμισμού και στα Βαλκάνια και αν χρειαστεί να διαμορφώσει μια ώσμωση Βαλκανίων και Μέσης Ανατολής. Αυτή η διάσταση στις βαλκανικές πρωτοβουλίες του Τούρκου προέδρου δεν έχει τονιστεί όσο αξίζει. Και είναι επικίνδυνη.
Στα Βαλκάνια, το Ισλάμ εμφανίστηκε με τις οθωμανικές κατακτήσεις. Στην πλειοψηφία τους οι μουσουλμάνοι στα Βαλκάνια ανήκουν στη σουνιτική χανεφιτική σχολή, ενώ υπάρχουν και πολλές σουφικές αδελφότητες.
Το τάγμα των Μπεκτασήδων πρωτοστάτησε στην ισλαμική εξάπλωση, λόγω της ηπιότητας του. Σήμερα είναι υπαρκτό αλλά μειοψηφικό.
Από την κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων στα Βαλκάνια και έπειτα εισάγονται ριζοσπαστικά στοιχεία σε μέρος των μουσουλμάνων της βαλκανικής χερσονήσου από τις χώρες της Μέσης Ανατολής, όπου κυριαρχεί το κίνημα του σαλαφισμού, το οποίο υποστηρίζει μια ριζοσπαστική και κυριολεκτική ανάγνωση του Κορανίου.
Ο πόλεμος της Γιουγκοσλαβίας έγινε αφορμή για τη συρροή μουσουλμάνων μαχητών από χώρες της Μέσης Ανατολής. Η περιοχή των Βαλκανίων μετατράπηκε σε ένα φυτώριο τζιχαντιστών μαχητών, ένα ισλαμιστικό προπύργιο μέσα στην Ευρώπη.
Τη δεκαετία του 1960 η Βοσνία γίνεται το κέντρο των μουσουλμάνων της Γιουγκοσλαβίας και το 1969 οι Βόσνιοι μουσουλμάνοι καθιερώθηκαν ως μουσουλμανική εθνότητα, ίση με τις άλλες δημοκρατίες.
Τη δεκαετία του 1990 ανατέλλει το άστρο του Αλία Ιζετμπέκοβιτς ο οποίος προσπάθησε να αναβιώσει το πανισλαμικό κίνημα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης που είχε τις ρίζες του στο κίνημα των Νέων Μουσουλμάνων το οποίο είχε δημιουργηθεί το 1941 με την στήριξη των ναζί.
Ο Ιζετμπέκοβιτς ηγήθηκε στους πολέμους των Μουσουλμάνων ως εθνότητας, υποστηρίχθηκε από τη Δύση και διετέλεσε πρόεδρος της ανεξάρτητης Βοσνίας Ερζεγοβίνης. Στην ένοπλη στρατιωτική του οργάνωση συμμετείχαν και πολλοί τζιχαντιστές από κράτη της Μέσης Ανατολής.
Το 1972 φυλακίστηκε για πρώτη φορά επειδή δύο χρόνια νωρίτερα είχε εκδώσει την περιβόητη «Ισλαμική Διακήρυξη» –ένα έντονα αντικομμουνιστικό κείμενο στο οποίο πρότεινε τη συγχώνευση της θρησκευτικής πίστης και της πολιτικής, θεωρώντας το Πακιστάν μοντέλο ισλαμικού κράτους προς μίμηση– ενώ το 1983 συνελήφθη και πάλι για ισλαμική προπαγάνδα.
Μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 οι φονταμενταλιστικές ισλαμικές τάσεις στα Βαλκάνια περιθωριοποιήθηκαν με την παρέμβαση της CIA και τοπικών μυστικών υπηρεσιών και η Τουρκία, η οποία προβάλλει το ήπιο Ισλάμ, βρήκε την ευκαιρία να δράσει.
Αναδείχθηκε σε ισχυρό παίκτη στα Βαλκάνια καθώς εντατικοποίησε και εξάπλωσε τη δράση της μέσω της Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων (γνωστής ως Diyanet). Κατασκεύασε σχολεία, διάφορα ισλαμικά ιδρύματα και τζαμιά, όπως το Μεγάλο Τζαμί Ναμαζκιά στο κέντρο των Τιράνων. Είναι το τζαμί που εγκαινίασε την Πέμπτη ο Ερντογάν μαζί με τον Ράμα.
Το κόστος του υπολογίζεται στα 30 εκατομμύρια ευρώ, θεωρείται το μεγαλύτερο των Βαλκανίων και δεν θα αποτελεί, μόνο, τόπο λατρείας αλλά θα είναι και ένα είδος πολιτιστικού κέντρου. Θα μπορούν να προσευχηθούν 10.000 άτομα εντός και εκτός του τζαμιού και θα περιλαμβάνει βιβλιοθήκη, αίθουσα εκθέσεων, αίθουσα συνεδριάσεων και σχολείο Κορανίου.
Η κατασκευή του είχε ολοκληρωθεί εδώ και αρκετό καιρό αλλά δεν άρχιζε η λειτουργία του λόγω των απαιτήσεων της Τουρκίας. Ο Ερντογάν, ζήτησε από τον Ράμα να μην έχει καμιά σχέση με το τζαμί ο επικεφαλής των Αλβανών μουσουλμάνων τον οποίο θεωρεί άνθρωπο του Γκιουλέν και απαίτησε, επίσης, η διοίκησή του να βρίσκεται σε τουρκικά χέρια. Έτσι, στα εγκαίνια δεν ήταν παρών ο Αρχιμουφτής της Μουσουλμανικής Αλβανικής Κοινότητας αλλά ο ιμάμης των Τιράνων, ενώ στην αλβανοτουρκική διοίκηση του τζαμιού θα συμμετέχει Τούρκος Ιμάμης.
Η τουρκική παρουσία στα εγκαίνια ήταν έντονη με τον υπουργό εξωτερικών Χακάν Φιντάν, τον αρχηγό της ΜΙΤ Ιμπραχίμ Καλίν αλλά και τον επικεφαλής της Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων Αλί Ερμπάς, τον βοσνιακής καταγωγής χότζα που είχε σηκώνει το οθωμανικό ξίφος σε εκείνη την τελετή προσευχής στην Αγία Σοφία, όταν ο Ερντογάν την μετέτρεψε σε τζαμί.
Ο Ερμπάς στην προσευχή του, ευχαρίστησε τον Αλλάχ που βοήθησε τους προγόνους του και έφεραν την «ευλογημένη» θρησκεία του Ισλάμ στα μέρη τούτα.
Είναι εμφανής η προσπάθεια της Τουρκίας να προχωρήσει σε βαθύτερο εξισλαμισμό της Αλβανίας αλλά και της ευρύτερης περιοχής των Βαλκανίων και να υποτάξει στην Άγκυρα, εν ονόματι του πανισλαμισμού, τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς.
Στη Μέση Ανατολή η Τουρκία έχει αποδειχτεί ότι συνεργάσθηκε με τον ISIS και θα το κάνει και στα Βαλκάνια ενεργοποιώντας τα τζιχαντιστικά δίκτυα αν τα χρειαστεί. Ο έλεγχος και η ενεργοποίηση αυτών των δικτύων δημιουργούν προϋποθέσεις ελέγχου και των βαλκανικών κυβερνήσεων.
Η Αλβανία διαμόρφωσε επικίνδυνη για τη χώρα εξάρτηση από την Τουρκία και ο Ράμα αρχίζει να αντιλαμβάνεται τις συνέπειές της αλλά οι ισλαμικοί δεσμοί γίνονται ισχυροί σε μια χώρα που η σχέση των πολιτών της με τη θρησκεία ήταν χαλαρή.
Λίγες εβδομάδες πριν από την επίσκεψη Ερντογάν επισκέφθηκε τα Τίρανα ο πρόεδρος του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτζογκ και λίγο μετά ο Ράμα έκανε την γνωστή δήλωση περι μπεκτασήδων και κράτους τους στο κέντρο των Τιράνων. Ενώ ο Ερντογάν προ δύο εβδομάδων δήλωνε πως οι ίδιοι που προκάλεσαν τη φωτιά στη Μέση Ανατολή μηχανεύονται την ανάφλεξη των Βαλκανίων!
Ο Αμπντούλ Χαμίτ Β’ χρησιμοποίησε τον πανισλαμισμό για να κρατήσει την Αυτοκρατορία ενιαία. Ο Ερντογάν κάνει το ίδιο για να κρατήσει ενεργή την προσπάθειά του να αξιοποιήσει το ισλάμ στη δική του επεκτατική πολιτική.
Η εξάρτηση της Αλβανίας επεκτείνεται και στον στρατιωτικό τομέα.
Πέραν των ήδη γνωστών, ο Ράμα ανακοίνωσε ότι η Τουρκία θα δωρίσει σημαντικό αριθμό «drones καμικάζι» στην Αλβανία ως συμβολή στην αύξηση των στρατιωτικών δυνατοτήτων της. «Αυτό το δώρο –είπε ο Ράμα– δεν πρέπει να ανησυχεί κανέναν στη γειτονιά, διότι η Αλβανία δεν σχεδιάζει να επιτεθεί σε κανέναν αλλά περιέχει ένα σαφές μήνυμα από την Τουρκία σχετικά με τις σχέσεις με την Αλβανία».
Ο Ερντογάν επιχειρεί να ελέγξει υπαρκτούς τζιχαντιστικούς πυρήνες στα Βαλκάνια και να τους αξιοποιήσει όταν χρειαστεί και στα Βαλκάνια ως απειλή και στη Μέση Ανατολή. Αρκετά μέλη αυτών των πυρήνων πήραν μέρος στις μάχες του ISIS και πολλοί από όσους επέζησαν επέστρεψαν στον τόπο τους. Υπάρχουν, επίσης εντοπισμένα τζαμιά στις βαλκανικές χώρες όπου οι Ιμάμηδες κάνουν την κατήχηση αλλά και την επιστράτευση, τζιχαντιστών αν χρειαστεί.
Δεν είναι, μόνο, η Τουρκία που έχει τέτοια επιρροή. Χώρες του κόλπου, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, τα Εμιράτα κα προσπάθησαν με τους γιουγκοσλαβικούς πολέμους να αποκτήσουν και αυτές επιρροή και ως ένα σημείο το πέτυχαν. Αυτή η επιρροή λανθάνει αυτήν την στιγμή αλλά αν χρειαστεί θα αξιοποιηθεί.
Το τζιχαντιστικό Ισλάμ υπάρχει στα Βαλκάνια. Όσοι το αγνοούν θα έρθει η ώρα που θα πληρώσουν τα επίχειρα.
Комментарии